Co to jest choroba Alzheimera i jakie są przyczyny?

Choroba Alzheimera jest chorobą zwyrodnieniową mózgu, charakteryzującą się postępującymi zaburzeniami pamięci oraz zachowania, które z czasem całkowicie uniemożliwiają prawidłowe funkcjonowanie chorego w codziennym życiu, wykonywanie pracy oraz zaburzają kontakty społeczne. Występowanie takich chorób, jak nadciśnienie tętnicze, niewydolność serca, cukrzyca typu 2, podobnie jak brak kontaktów społecznych i mała aktywność fizyczna zwiększają ryzyko rozwoju choroby Alzheimera. Pierwsze objawy pojawiają się wtedy przeważnie wcześniej niż w typowej postaci choroby (przed 60. rokiem życia) i zwykle szybciej postępują

W przebiegu choroby Alzheimera, w zależności od nasilenia objawów, można wyróżnić 3 stadia: łagodne, umiarkowane i zaawansowane.
W stadium początkowym choroby Alzheimera obserwuje się przede wszystkim obniżenie sprawności procesów mentalnych oraz zmianę osobowości. Osoba na tym etapie choroby często kładzie przedmioty nie na swoje miejsce, nie potrafiąc ich później odnaleźć. Zostawia różne rzeczy w środkach komunikacji, sklepach. Pyta wielokrotnie o to samo, na przykład o aktualną datę. Zapomina o przekazaniu istotnych informacji innym osobom. Ma trudności z odtworzeniem zdarzeń sprzed kilku godzin. Opowiadając, często traci wątek po kilku zdaniach, powtarza ten sam temat w trakcie jednej rozmowy, ma trudności z przypomnieniem sobie odpowiedniego słowa lub nazwy danego przedmiotu. Wyraźne są trudności z nauczeniem się posługiwania nowymi urządzeniami mechanicznymi, na przykład pralką. Zdarza się, że chory powtarza pewne czynności w czasie dnia, zapominając, że już je wykonał. Pojawiają się zaburzenia wzrokowo-przestrzenne i kłopoty z dotarciem do celu, nawet w znanym sobie otoczeniu. W tym okresie chory często bywa apatyczny i przygnębiony, gorzej nawiązuje kontakty z innymi ludźmi, jest mniej pewny siebie. Często obserwuje się osłabienie zainteresowań, zwiększenie poczucia winy, czasami myśli samobójcze, ale również osłabienie kontroli emocjonalnej i nadmierną wesołość w nieodpowiednich sytuacjach.
W drugim stadium choroby Alzheimera dominują stopniowo narastające zaburzenia zachowania, takie jak bezcelowe chodzenie, wykonywanie tych samych ruchów, niepokój, błądzenie, nagłe wybuch złości, agresja słowna, ale często również fizyczna, głównie w stosunku do opiekuna (np. popychanie, szczypanie). Nawet u ponad połowy chorych na tym etapie choroby Alzheimera mogą wystąpić urojenia. Najczęściej dotyczą one okradania chorego, poczucia zagrożenia fizycznego. Mogą się również pojawić omamy, halucynacje wzrokowe lub słuchowe. Zdarza się, że chory nie rozpoznaje członków własnej rodziny, szczególnie jeżeli nie ma z nimi stałego kontaktu. Oglądając telewizję, chory może uważać oglądane tam postacie za realne i aktualnie go otaczające i reagować na nie lękiem i agresją. Na tym etapie może występować nadmierny apetyt, niekiedy nawet żarłoczność, ssanie, gryzienie, żucie różnych przedmiotów, niekoniecznie jadalnych. Zdarza się, że obserwuje się odhamowanie seksualne oraz zaburzenia prawidłowego rytmu snu i czuwania, kiedy chory większą część dnia przesypia, wykazując zwiększoną aktywność w nocy. Na tym etapie chory wymaga pomocy podczas ubierania się, jedzenia posiłków, kąpieli.

W trzecim stadium choroby Alzheimera dołączają się zaburzenia ruchowe, na przykład zwiększenie napięcia mięśniowego, spowolnienie ruchowe (tzw. bradykinezja, czyli niezdolność do prawidłowego wykonywania szybkich ruchów), nietrzymanie moczu, stolca. Tryb życia staje się coraz bardziej siedzący, stopniowo przechodząc w trwałe pozostawanie w łóżku w terminalnej fazie choroby. Chory traci możliwość komunikacji z otoczeniem, kontroli nad własnym ciałem, nie rozpoznaje najbliższych osób, swojego odbicia w lustrze. Wymaga stałej pielęgnacji, karmienia.
Co robić w razie wystąpienia objawów choroby Alzheimera?
Niezwykle ważna jest cierpliwość i wyrozumiałość względem zachowań chorego. Zawsze kiedy rozmawiasz z bliskim lub kierujesz w jego stronę polecenia, pamiętaj o spokojnym tonie głosu. Wszelka nerwowość, agresja, pretensja czy zniecierpliwienie mogą zostać źle odebrane przez podopiecznego i mieć na niego negatywny wpływ. Tak, jak chory nie rozumie czasami znaczenia niektórych słów czy zwrotów, tak bardzo dobrze rozumie i odczytuje ton naszego głosu. Jeżeli będziemy rozdrażnieni czy agresywni, podopieczny może się przestraszyć lub zdenerwować i zamknąć w sobie, tym bardziej nie reagując na nasze prośby.

Regularny plan dnia
Istotne jest zapewnienie choremu regularnego planu dnia. Poprzez stałą powtarzalność czynności utrwalony zostanie przez niego stały schemat dnia. Dzięki temu chory będzie bardziej spokojny i chętniej będzie wykonywał obowiązki czy poddawał się określonym zabiegom. Dlatego podawaj posiłki choremu o tych samych godzinach, niech w ciągu dnia będzie czas obowiązków i rekreacji, np. spacery oraz rozrywki – oglądaj z chorym rodzinne fotografie czy programy telewizyjne.

Samodzielność i aktywność
Dopóki stan chorego będzie na to pozwalał, angażuj chorego w życie rodzinne, zachęcaj do wykonywania codziennych czynności. Ważne, aby osoba z chorobą Alzheimera jak najdłużej była stymulowana do samodzielności – codzienna toaleta, spożywanie posiłków, ubieranie się. Zadbaj o to, żeby miała obowiązki dostosowane do swoich upodobań, możliwości i stanu zdrowia.

Zaburzenia snu
Zdarza się, że u osób chorych na Alzheimera występują zaburzenia snu, w związku z tym rozregulowaniu ulega cały rytm dnia. Obserwuje się wówczas wzmożoną aktywność w nocy. Chory przygotowuje sobie posiłki, chce wychodzić z domu, aby załatwić codzienne sprawy. Aby znormalizować taką sytuację, należy zorganizować choremu odpowiednią ilość obowiązków i aktywności w ciągu dnia. Jeżeli takie rozwiązania nie przynoszą efektów, należy skonsultować się z lekarzem, który określi, czy nie jest konieczne zastosowanie leczenia farmakologicznego.

Mieszkanie chorego na Alzheimera
Mieszkanie, w którym przebywa osoba chora powinno być przede wszystkim bezpieczne i możliwie jak najbardziej funkcjonalne. Urządzając mieszkanie, należy mieć na uwadze, że chory z czasem będzie coraz bardziej tracił nie tylko pamięć i zdolność kojarzenia, ale również sprawność fizyczną. Nie reorganizuj całego mieszkania już na samym początku. Adaptację przestrzeni przeprowadzaj etapami, aby chory miał możliwość stopniowego przyzwyczajania się do zmian i akceptowania ich.
Osobie z chorobą Alzheimera należy w miarę możliwości zapewnić własną przestrzeń. Jeżeli nie masz możliwości wygospodarowania oddzielnego pokoju, wydziel ze wspólnego pokoju czy salonu kącik, w którym chory będzie mógł odpoczywać i czuć się swobodnie. Ustaw w nim wygodny fotel czy małą sofę, obok powinien znaleźć się mały stoliczek, a na nim ulubione przedmioty chorego, np. ramka ze zdjęciem bliskiego, ulubione książki, album. Niezbędne jest także umieszczenie przy łóżku chorego lampki, dającej jasne, przyjemne światło. W pokoju chorego zawieś duży, czytelny kalendarz oraz zegar z dużą tarczą i cyframi.
Poprzyczepianie podpisów pomieszczeń lub określonych sprzętów ułatwi choremu orientację. Na zdjęciach przedstawiających bliskich umieść imiona. W widocznym miejscu przy telefonie zamieść również wykaz ważnych numerów telefonów. Istotne, aby podpisy i numery były łatwe do odczytania.
Z uwagi na to, że z czasem koordynacja ruchowa chorego będzie znacząco się pogarszała, musisz pamiętać o tym, aby w taki sposób ustawić meble w domu, aby bliski mógł poruszać się w miarę swobodnie. Najlepiej poustawiać je pod ścianą, zostawiając dużo wolnej przestrzeni. W łazience i toalecie zainstaluj specjalne poręcze, które ułatwią wychodzenie z brodzika lub wanny oraz podnoszenie się z toalety. Warto na powierzchni wanny lub brodzika przymocować specjalne taśmy lub wykładziny antypoślizgowe. Poukrywaj korki od wanny czy umywalki, aby uchronić mieszkanie przed ewentualnym zalaniem. Zdarza się, że chory źle reaguje na swoje odbicie w lustrze, dlatego lepiej pozdejmować i poukrywać (np. zasłonić) wszystkie lustra w domu.
Wraz z postępem choroby chory przestanie sygnalizować swoje potrzeby fizjologiczne, dlatego zrezygnuj z dywanów czy wykładzin w domu. Dzięki temu będzie łatwiej zachować czystość.

Bezpieczeństwo przede wszystkim
Zabezpiecz wszystkie okna i drzwi balkonowe przed możliwością otworzenia ich przez chorego. Usuń klucze z drzwi wejściowych, jak również wewnętrznych, aby chory nie miał możliwości zamknięcia się od środka tak w samym mieszkaniu, jak i w określonym pomieszczeniu. Dobrym rozwiązaniem jest zainstalowanie przy drzwiach wejściowych sygnalizatora alarmującego o każdym wejściu do lub wyjściu z mieszkania. Dzięki temu zminimalizujesz prawdopodobieństwo niezauważonego wyjścia z domu osoby chorej.
Schowaj wszystkie niebezpieczne przedmioty tak, aby chory nie miał do nich dostępu, m.in. noże, widelce, zapalniczki, zapałki. Poukrywaj wszelkiego rodzaju kable – przedłużacze, kable od oświetlenia, telewizora, komputera itd. Wszystkie gniazdka elektryczne w mieszkaniu powinny zostać zabezpieczone specjalną osłoną. Zabezpiecz wszelkie sprzęty elektryczne t. j. suszarka, robot kuchenny, czajnik elektryczny.
Kuchenka gazowa powinna mieć możliwość odcięcia dopływu gazu – zawsze jak wychodzisz z domu i pozostawiasz bliską osobę bez opieki, pamiętaj o wyłączeniu kuchenki. Oczywiście taka sama zasada dotyczy kuchenek elektrycznych. Zabezpiecz miejsca, w których przetrzymujesz przedmioty, stanowiące zagrożenie dla chorego, np. środki czystości, ostre narzędzia, zastawę kuchenną.

Pamiętaj o sobie
Opiekowanie się osobą chorą na Alzheimera jest niezwykle angażujące i wyczerpujące – tak psychicznie, jak i fizycznie. Zazwyczaj zmianie i przewartościowaniu ulega całe życie osoby czy rodziny mieszkającej z chorym. Pamiętaj, że masz prawo do własnego życia. Jeżeli nie odnajdziesz w natłoku zajęć chwili dla siebie, będziesz wciąż zmęczony i poddenerwowany, ucierpi na tym również osoba chora. Nie bój się poprosić o pomoc. Zaangażuj w opiekę nad chorym rodzinę, przyjaciół, zaufanych sąsiadów. Pamiętaj o sobie.